Kırgızistan'da, 1916 yılındaki Ürkün Katliamı mağdurları ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) döneminde eli kanlı diktatör Josef Stalin'in emriyle kurşuna dizilerek şehit edilen 138 aydın, Tarihi ve Ataları Anma Günü vesilesiyle anılıyor.
Kırgız halkı, 1916 yılında verimli topraklarının ellerinden alınarak Ruslara verilmesi, İlk olarak Rus-Japon Savaşı ve arkasından 1. Dünya Savaşı için halka getirilen ağır vergiler ve gençlerin askere çağrılması ile göçebe hayatı benimseyen Kırgızların geleneklerinin hiçe sayılması gibi nedenlerle Çarlık Rusyası'na karşı ayaklanmış ve ulusal kurtuluş mücadelesinde Kırgızların on binlercesi katledilmişti. Literatürde Ürkün Katliamı olarak yer alan Kırgız bağımsızlık mücadelesinin mihenk taşlarından olan olayda, hayatını kaybedenler katliamın 100. yılında; 2016'da ilk kez resmî olarak anılmıştı. 2017 yılında ise dönemin hükûmeti tarafından resmî günler statüsüne alınmıştı.
ÜRKÜN KATLİAMI
Kırgız Türklüğü, 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın başında, siyasi ve etnik açıdan asimilasyonu sistemli bir politika haline getiren Çarlık Rusya'nın yönetimi altında yaşamıştır. Rusya, Kırgızistan bölgesindeki hakimiyetini sağlamak adına askeri baskının yanı sıra bölgede kolonizasyon politikası da uygulamıştır. Kolonizasyon politikası ile birlikte bölgeye gönderilen göçmen nüfus her yıl artarak devam etmiştir. 1907 yılında “Kırgızları Yerleştirme” ve 1908 yılında “Yedisu Bölgesini Koloni Yapma” kararlarıyla birlikte Kırgız topraklarına el koyulmaya başlamıştır. 1916 yılına gelindiğinde bölgede nufüsü yüzde 6 olan Ruslara işlemesi için verimli toprakların yüzde 57.7’si verilmiştir.
1915 yılında yerli halkın askerlik yapmaması ve bunun karşılığında halktan topladıkları vergilere ek olarak yüzde 21 askerlik vergisi alınması emredilmiştir. Söz konusu ek vergi kararından bir yıl sonra ise yeni fermanla askerliğe alınmaya başlanmıştır. Çar tarafından verilen bu karar Kırgızlar için bir kıvılcım oldu ve bağımsızlık yolunda büyük isyan başlamıştır.
Çarlık Rusya'nın büyük katliamlarlar bastırdığı olaylarda on binlerce Kırgız Türkü katledilmiştir. Katledilen Kırgız Türklerinin sayısı kimi kaynaklarda 100 bin, kimi kaynaklarda 200 bin, kimi kaynaklarda ise 300 bin olarak yer almaktadır.
Kırgızistan'da Sovyet dönemindeki baskı kurbanlarının ve haksız yere suçlananların aklanmasına ilişkin komisyon hayata geçiriliyor. Kırgızistan Parlamentosu Jogorku Keneş'te 18 Eylül 2023 tarihinde, Kırgızistan'daki Sovyet baskısının kurbanlarının aklanmasına ilişkin komisyon kurulmasını öneren yasa tasarısı sunuldu.
KURBANLARI TEMİZE ÇIKARMAK İÇİN ÖZEL BİR KOMİSYON KURULACAK
Kırgızistan'daki Sovyet baskısının kurbanlarının beraatına ilişkin yasa tasarısı, siyasi, milli ve dini inançları ve fikirleri nedeniyle zulme uğrayanlar için Jogorku Keneş'ten; Canarbek Akayev, Nurlanbek Şakiyev, Çolpon Sultanbekova ve Mirlan Samyikojo tarafından hazırlandı. Yasa tasarısını hazırlayan Kırgızistan milletvekillerinden biri olan Canarbek Akayev, yasanın kabul edilmesi halinde Sovyet baskısının kurbanlarını temize çıkarmak için özel bir komisyon kurulacağını bildirdi.
6 MİLYON KİŞİ ZULME UĞRADI
Eli kanlı Sovyet diktatörü Stalin'in baskısı sırasında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin (SSCB) toplam nüfusunun 1.7 milyonu hapsedildi. Bunların yaklaşık bir milyonu zor şartlar, işkence ve katliam neticesinde öldürüldü. Sayıları milyonları bulan çok sayıda halk, Sibirya ve Orta Asya'ya sürüldü. Ulusal bazda zulüm gören nüfusun tahmini sayısı 6 milyonu aşıyor. 18 Mayıs 1944'te Stalin yönetimi, Kırım Tatar halkına karşı sürgün ve soykırım suçunu işlemişti.
TÜRKİSTANLI BASMACI HAREKETİ MENSUPLARI İÇİN KOMİSYON KURULDU
Özbekistan'da 2021 yılının ağustos ayında Sovyet döneminde yargılanan mücahitlerin aklanmasına yönelik çalışmalar yürüten bir komisyon kuruldu. Özbekistan Yüksek Mahkemesi, Türkistan'ın bağımsızlığı için Sovyet rejimince yargılanan 115 Türkistanlı aydını, ardından aynı yıl ocak ayında 120 Türkistanlı mücahidi mahkeme kararıyla aklamıştı.
Sovyetler Birliği'nde 1937-1953 yılları arasında sadece Özbekistan'da yaklaşık 100 bin kişi rejim karşıtı olarak farklı cezalara çarptırılmış ve 13 bin kişi ise kurşuna dizilmiştir.
