AA-Türkiye İstatistik Kurumu, ilk kez 2024 yılı verilerinden oluşan "Aktif Yaşlanma Endeksi" bültenini yayımladı.
Bültende, araştırmanın gerekçesine yer verilirken Türkiye'nin nüfus projeksiyonlarındaki değişime dikkati çekildi. Küresel yaşlanma süreci olarak adlandırılan "demografik dönüşüm" evresindeki ülkede, çocuk ve genç nüfus oranı hızla azalırken yaşlı nüfus oranının hızla artış gösterdiğine işaret edildi. Bültende, "Türkiye son 10 yılda doğurganlık hızındaki yıkıcı azalmanın da tesiriyle 'çok yaşlı ülkeler' sınıfına dahil olmuştur. Doğurganlık hızındaki sürekli ve keskin azalmanın yanı sıra hayat standardı ve refah seviyesinin artmasıyla sağlık alanında kaydedilen gelişmeler neticesinde ölümlülük hızı azalmakta, doğuşta beklenen hayat süresi ve yaşlı nüfus oranı artmaktadır." bilgisine yer verildi.
Bültende, yaşlı nüfusun yaşlılık sürecini ne kadar etkin geçirdiğinin tespiti adına Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonunun (UNECE) katkılarıyla aktif yaşlanma endeksi (AYE) geliştirildiği hatırlatılarak, 4 bileşenden oluşan AYE'nin, yaşlı bireylerin istihdama katılabilme, topluma katılabilme, bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşayabilme ve aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortama sahip olabilme seviyelerini ölçtüğü kaydedildi.
Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı 2030'da yüzde 13,5 olacak
Bültende, Türkiye'de yaşlı nüfus olarak kabul edilen 65 ve daha yukarı yaştaki nüfusun, 2019'da 7 milyon 550 bin 727 kişiyken son 5 yılda yüzde 20,7 artarak 2024 itibarıyla 9 milyon 112 bin 298 kişi olduğu hatırlatıldı. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının 2019'da yüzde 9,1 iken 2024'te yüzde 10,6'ya yükseldiği kaydedilen bültende, projeksiyonlara göre 2030'da yüzde 13,5'e, 2040'ta yüzde 17,9'a, 2060'ta yüzde 27'ye, 2080'de yüzde 33,4'e ve 2100'de yüzde 33,6'ya çıkmasının öngörüldüğü ifade edildi.
Bu veriler dikkate alınarak hazırlanan AYE verileri ve bileşenleri 0 ile 100 arasında değer alıyor.
Buna göre, endeks ve bileşen değerlerinin yüksek olması, toplumdaki yaşlı bireylerin daha etkin bir yaşlılık hayatı geçirdiklerine işaret ediyor.
Türkiye'nin AYE değeri 2023'te 28,7 iken geçen yıl 29,7'ye yükseldi.
İstihdam bileşeni endeks değeri, 2023'te 25,9 iken 2024'te 27,6 olarak hesaplandı.
Topluma katılım bileşeni endeks değeri de aynı dönemde 12'den 12,5'e yükseldi.
Bağımsız sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeni endeks değeri ise 65,5'ten 65'e geriledi.
Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değeri 2023'te 44,3 iken 2024'te 46,1 oldu.
Aktif yaşlanmada AB ortalaması yüzde 36,8
AB üyesi 28 ülkenin endeks değerleri incelendiğinde, 2018'de AYE genel endeks değerinin AB ortalaması 36,8 oldu. AB'ye üye ülkeler içinde endeks değeri en yüksek olanlar sırasıyla 47,8 ile İsveç, 43,7 ile Hollanda, 43,3 ile Danimarka olarak belirlendi. Endeks değerinin en düşük olduğu ülkeler ise sırasıyla 28,4 ile Yunanistan, 30,5 ile Hırvatistan, 31,2 ile Romanya olarak hesaplandı.
Aktif yaşlanma değeri cinsiyete göre Avrupa Birliği üye ülkeleriyle mukayese edildiğinde, erkeklerde AB ortalaması 38,5 iken Türkiye değeri 34,5 olarak hesaplandı. Kadınlarda ise AB ortalaması 35,3 iken Türkiye değeri 25,3 olarak kayıtlara geçti.
Endeks değeri en yüksek bölge Doğu Karadeniz
Türkiye'nin 2024 yılı için AYE genel endeks değeri Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) 1. düzeye göre incelendiğinde, en yüksek bölgenin 33,3 ile Doğu Karadeniz olduğu görüldü. Bu bölgeyi 31,9 ile Batı Marmara, 30,8 ile Kuzeydoğu Anadolu bölgeleri izledi.
Endeks değeri en düşük olan bölgenin 26,9 ile Güneydoğu Anadolu olduğu hesaplandı. Bu bölgeyi 28,7 ile Akdeniz, 28,8 ile Orta Anadolu bölgeleri takip etti.
AYE genel endeks değeri İBBS 1. düzey ve cinsiyete göre incelendiğinde, Doğu Karadeniz Bölgesi'nin erkekler için 38,2 ve kadınlar için 28,4 endeks değerleriyle her iki cinsiyette de en yüksek değere sahip olduğu belirlendi.
Diğer taraftan, cinsiyetler arası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin ise Ortadoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü.
