Kırım Vakfı tarafından geleneksel olarak düzenlenen Tarih ve Kültür Konferanslarının son programında, Dr. Hande Gündüz’ün konuşmacı olarak yer aldığı "Kırım Mücadelesinin Kadınları (1960-1990)" konferansı düzenlendi.
Dr. Ahmed İhsan Kırımlı Sosyal Tesisi'ndeki Bekir Sıtkı Çobanzade Kütüphanesi'nde 1 Haziran 2024 tarihinde saat 14.00'de gerçekleşen etkinliğe; Kırım Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Başkanı Mükremin Şahin, Şefika Gaspıralı Kadın İnisiyatifi Başkanı Necla Kalkay, Tuvgan Til İnternet Sitesi Koordinatörü Oya Deniz Çongar Şahin, Türkiye Ukrayna Romanya Kırım Sanayici ve İş İnsanları Derneği (TURKSİD) Ukrayna Derneği Başkanı İsmet Yüksel, Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kırımlı, vakfın ve derneğin yönetim kurulu üyeleri ile Kırım Tatar diasporasından çok sayıda isim katıldı.
Programın moderatörlüğünü Tuvgan Til İnternet Sitesi Koordinatörü Oya Deniz Çongar Şahin yaptı. Kırım Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay açılış konuşmasında Tarih ve Kültür Konferanslarının yaz dönemi gelmesiyle birlikte sonuncusu olduğunu ve ara verileceğini söyledi. Ardından sözü konuşmacı Dr. Hande Gündüz’e bıraktı.
"KIRIM KİTAP FUARINDA” ADAY GÖSTERİLDİ
Dr. Hande Güzdüz, 1-15 Mayıs 2018 tarihleri arasında Kırım'a çalışma yapmak üzere gitti. İsmail Gaspıralı Kütüphanesinde çalışarak sürgünü yaşayan kadınlarla röportajlar yaptı. Türkiye’ye döndükten sonra çalışmalarını kayıt altına aldı ve tez savunmasını yaptı. 2019 yılında ise "Kırım Mücadelesinin Kadınları (1960-1990)" başlıklı kitabının ilk baskısı yapıldı. Kitap, "Kırım Kitap Fuarında” aday gösterildi. Pandemi sürecinde denk geldiği için kitap yetiştirilemedi ve jüri tarafından da değerlendirilmeye alınmadı.
ALEM-İ NİSVAN: KADINLAR ÜZERİNE ÇIKARILAN TEK DERGİ
Dr. Hande Gündüz, “Özellikle Çarlık Rusya zamanında Şefika Gaspıralı'nın 1906 yılında çıkardığı Alem-i Nisvan dergisi oldukça önemlidir. Alem-i Nisvan, Çarlık Rusya'da ilk olarak kadınlar üzerine çıkarılan tek dergi unvanına sahiptir. Bugün Alem-i Nisvan'ın devamı niteliğinde olan Kırım’da çıkarılan bir başka dergi ise Nenkecan'dır. Editörlüğü de Zera Bekirova tarafından yürütülmüştür.” dedi.
KIRIM TATAR KADINLARININ AMACI, KENDİ ÇOCUKLARINI MİLLİ BİLİNÇLE YETİŞTİRMEK
1960’lı yıllardan sonra Özbekistan’da kadın hareketinin oluşumundan bahseden Gündüz, “1944 ile 1960 yılları arasında Kırım Tatar kadınları hayata tutunma çabası göstermişlerdir. Hatta bu süre içerisinde tam milli hareketin başladığı dönemde Kırım Tatar kadınlarının tek amacı kendi çocuklarını milli bilinçle yetiştirmek olmuştur. İlk olarak 1960’lı yıllarda Özbekistan’ın Şehrisebz eyaletinde Sıdıka Cemilova önderliğinde bir grup oluşturulmuştur. Kırım Türklerinin milli mücadelelerine baktığımızda ilk olarak teşebbüs grubunu kurmakla işe başladıklarını görüyoruz.” ifadelerini kullandı.
Bu oluşumdan sonra kadınların bir araya gelerek kendi imkanlarıyla elde ettikleri daktilolarda dilekçe ve mektup yazdıklarını söyleyen Gündüz, 1964-1965 yılları arasında Yüksek Şura’ya gönderilen metinlerde yüzde 60 oranında Kırım Tatar kadınlarının imzasına rastladıklarına dikkat çekti.
URALLARA SÜRÜLEN KIRIM TATAR KADINLARI
Dr. Hande Gündüz, Urallara sürülen Kırım Tatarlarının bir kısmının o dönem itibarıyla Sovyet askerlerine kıyafet dikmek suretiyle hayatta kaldıklarını belirtti. Sözlerine şu ifadelerle devam etti:
“Kırım Tatar kadınlarının fesleri altın işlemelidir. Bu fesler üzerindeki altınları, Özbekistan’a ulaştıktan sonra bir ekmek karşılığında vererek kendi çocuklarının açlığını bastırmışlardır.”
ÖYLE GÜNLER GELDİ Kİ…
Dr. Hande Gündüz, Kırım Tatar Kadın Cemiyetinin kurucularından ve başkanlığını yapan kişiler arasında olan Safinar Cemileva ile 2018 yılında Kırım’a gittiğinde görüştüğünü ve Cemileva’nın kendisine şunları söylediğini kaydetti:
“Öyle günler geldi ki biz milli harekette bilgileri yazacağımız kağıt ve daktilo bulamadık. Çoğu askerler tarafından alınıyordu. Ancak ben evimi bile satmayı göze alarak o daktiloları tekrardan mücadeleye kazandırmayı hedeflemiştim.”
“TARİHE ŞAHİTLİK EDEN RADYO”
Dr. Hande Gündüz, 2018 yılında Safinar Cemileva ile görüştüğü esnada çektiği fotoğrafta yer alan radyonun oldukça önemli olduğunu ifade etti.
Gündüz, “Ömrünün yaklaşık 15 yılını Sovyet hapishanelerinde geçiren Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, süreç içerisinde bu radyodan bütün gündemi takip etmiş ve mücadele planları yapmış.” dedi.
Gündüz, Kırım Milli Haretekinde Safinar Cemileva’nın yanı sıra Ayşe Seyit Muratova, Vasfiye Halilova, Şefika Konsul, Münire Halilova gibi birçok kadından da konferansta bahsetti.
Konferansın sonunda Gündüz tarafından hazırlanan "Kırımlı Ressam Rüstem Emin'in sürgün temalı resimlerinin" olduğu video izlenildi.
Dr. Hande Gündüz, konferansın sonunda katılımcıların konuya ilişkin sorularını cevaplandırdı. Akabininde Kırım Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay, konuşmacı Dr. Hande Gündüz’e günün anısına plaketini takdim etti.
