Kazakistan'ın Almatı şehrinde 2 Ocak 2022 tarihinde meydana gelen "Ocak Olayları"nın etkileri hala hatırlanıyor. Kazakistan'da her yıl 10 Ocak tarihi ulusal yas günü olarak anılıyor.
10 OCAK 2022 ULUSAL YAS GÜNÜ
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev 10 Ocak 2022 tarihinde, 10 Ocak'ı ulusal yas günü ilan etti. Cumhurbaşkanlığı Basın Sözcüsü Berik Uali, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Jomart Tokayev, bazı bölgelerdeki trajik ölümlerle bağlantılı olarak 10 Ocak 2022'yi ulusal yas günü ilan etmeye karar verdi" ifadelerini kullandı.
238 KİŞİNİN HAYATINI KAYBETTİĞİ AÇIKLANMIŞTI
Kazakistan'da 2 Ocak'ta ülkenin batısındaki Mangistau eyaletine bağlı Janaözen kentinde sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) fiyatlarındaki ani artış nedeniyle sürücülerin yol kapatma eylemi ile başlayan protesto gösterileri, daha sonra ekonomik eşitsizlik sloganıyla diğer şehirlere yayılmıştı. Özellikle, Kazakistan'ın en büyük şehir Almatı'da kitlesel boyut kazandığı olaylarda resmî olarak 238 kişinin hayatını kaybettiği açıklanmış ve 10 binden fazla kişi gözaltına alınmıştı.
KAZAKİSTAN'DAKİ OCAK OLAYLARI
Kazakistan’ın Mangıstav eyaletinde 2 Ocak 2022 tarihinde akaryakıt fiyatlarındaki artan zam nedeniyle başlayan protestolar ülke geneline hızla yayıldı. Almata’da da başlayan gösteriler, ülke genelinde hükûmet karşıtı protestolara dönüşmüştü. Ülkede protestolar hükûmetin istifasına rağmen devam ederken, göstericiler, kurucu Cumhurbaşkanı Nazarbayev’in dokunulmazlığının kaldırılmasını talep etmişti.
KAZAKİSTAN'DA OLAĞANÜSTÜ HAL İLAN EDİLDİ
Diğer yandan Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev 5 Ocak 2022’de ulusa sesleniş konuşması yapmıştı. Tokayev, bu günden itibaren Kazakistan Güvenlik Konseyi başkanı olarak göreve başladığını duyurmuştu. Bu görevi ülkede Kazakistan’ın kurucu Cumhurbaşkanı Nazarbayev yürütüyordu. Ülkede protestocular, Almatı ve Aktöbe’deki belediye binalarını ele geçirmişti. Tokayev, başkent Nur Sultan’da 5 Ocak 2022 saat 16:00’dan itibaren olağanüstü hal ilan edilen kararı imzalamıştı. Olağanüstü hal 19 Ocak gece yarısına kadar yürürlükte kalmıştı.
TOKAYEV RUS ORDUSUNUN KAZAKİSTAN’A GİRMESİNE İZİN VERDİ
Kazakistan’da 5 Ocak 2022 itibarıyla tüm yurtta OHAL ilan edilmişti. Kazakistan kolluk güçlerinin göstericilere müdahale edeceği bildirilmişti. 6 Ocak 2022 gece erken saatlerde Almata’da Kazakistan kolluk güçleri, “terörle mücadele” operasyonuna başlamıştı. Ülkede göstericilerin çoğu etkisiz hale getirilmiş, bununla eş zamanlı olarak, Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, Rusya’nın başını çektiği askeri müdahale gücü yetkisi olan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütünden yardım istemişti. Öte yandan, Kazakistan’a Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütünü davet ederek, Rus ordusunun Kazakistan’a girmesine izin veren Tokayev, ayaklanmalardan yurt dışında eğitilen terörist grupları sorumlu tutmuştu.
KOLEKTİF GÜVENLİK ANTLAŞMASI ÖRGÜTÜ ASKERLERİ KAZAKİSTAN'DA
Kremlin, Rusya ve Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü kapsamında Kazakistan’a Rus ordusunu sokmuş, bu kapsamda, ülkenin kuzeyindeki etnik Rusların durumu da merak konusu olmuştu. Son olarak Tokayev, 7 Ocak 2022'de Kazakistan’daki son durumu değerlendirmek üzere ulusa sesleniş konuşması yaparak ülkede en yüksek muhalefetin olduğu Almata şehrinde 20 bin “terörist” bulunduğu dile getirmiş ve orduya “vur emri” verdiğini bildirmişti. Yine 7 Ocak'ta Kazakistan’daki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü silahlı güçleri başına Rus Korgeneral Andrey Serdyukov'un getirildiği öğrenilmişti. Serdyukov, Rusya’nın Şubat 2014’te başlattığı Kırım’ı işgal etme operasyonunu yönetmesi ve 2019 yılında da Suriye’deki Rus birliklerinin komutanlığını yapmasıyla tanınıyordu. Serdyukov'un Kırım ve Suriye dışında daha önceki dönemlerde Yugoslavya ve Çeçenya'daki çeşitli bölgelerdeki operasyonlarda görev aldığı biliniyordu.
NAZARBAYEV'İN ÜLKEDEN KAÇTIĞINA DAİR İDDİALAR
8 Ocak 2022 itibarıyla, Kazakistan’ın eski devlet başkanı Nursultan Nazarbayev’in iddiaların aksine ülkeyi terk etmediği, başkent Nursultan'da bulunduğu Nazarbayev’in sözcüsü Aydos Ukibay tarafından duyurulurken, yine aynı tarihte Belarus tarafından, Nazarbayev'in Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko ile telefonda görüştüğü kaydedilmişti. Yine 8 Ocak 2022'de Kazakistan Ulusal Güvenlik Komitesinin daha önce 6 Ocak 2022’de Ulusal Güvenlik Komitesi Başkanı görevinden alınan Karim Masimov hakkında, Kazakistan Cumhuriyeti Ceza Kanunu’nun devlete ihanet maddesine dayanılarak soruşturma başlattığı duyurulmuştu. Kazakistan Ulusal Güvenlik Komitesi tarafından 8 Ocak 2022’de yayınlanan açıklamada, söz konusu suçu işlediği şüphesiyle Masimov’un gözaltına alındığı, Masimov’un ve yine soruşturma çerçevesinde gözaltına alınan başka kişilerin, hep birlikte geçici tutuklama merkezine yerleştirildiği açıklamıştı.