New York
ABD'nin seçilmiş başkanı Donald Trump'ın tarife tehditleriyle karşı karşıya kalan Kanada'da maliye bakanının istifası ülkede siyasi kargaşaya yol açtı.
Kanada'da gelecek yıl ekim ayına kadar yapılması gereken seçimler öncesi iktidardaki Liberal Parti anketlerde gerilerken, ülkede maliye bakanının yıllık mali güncellemeyi sunmasına saatler kala istifası yeni bir şok dalgasına neden oldu.
Maliye Bakanı Chrystia Freeland, pazartesi günü Başbakan Justin Trudeau'nun artık maliye bakanı olarak görev yapmasını istemediğini söyleyerek kendisine kabinede daha düşük bir pozisyon teklif etmesi sonrasında istifa etti.
Trudeau ile son birkaç haftadır Kanada için en iyi yolun ne olduğu konusunda fikir ayrılığına düştüklerini belirten Freeland, "tek dürüst ve uygun yolun istifa etmek olduğu" sonucuna vardığını kaydetti.
Freeland, istifa mektubunda Donald Trump'ın tarife tehditlerine de işaret ederek, bu tehdidin son derece ciddiye alınması gerektiğini vurguladı.
Kanada'da "seçmenleri geri kazanma taktiği gibi görülen" ve 14 Aralık 2024-15 Şubat 2025 tarihlerini kapsayan belirli gıda ve tatil ürünleri için iki aylık vergi tatili dönemine girilmesi de Trudeau ile Freeland arasında bütçe açığını büyüteceği gerekçesiyle anlaşmazlığa yol açmıştı.
İstifa mektubunda "Kanada Takımı" yaklaşımını benimsemek gerektiğini vurgulayan Freeland, Trudeau'nun harcamaları artırma isteğinin Trump'ın uygulamakla tehdit ettiği gümrük vergilerinin vereceği zarara dayanma kabiliyetini tehlikeye atabileceğini savunuyordu.
Böylelikle ABD'de ikinci kez başkanlık koltuğuna oturmaya hazırlanan Trump'ın ülkeye yönelik tehditlerinin mali olarak nasıl yönetileceğine dair anlaşmazlık Freeland'ın istifasının önünü açmış oldu.
İstifa sonrası, Trump ile tarifeler konusunda gerçekleştirdiği görüşmede Trudeau'ya eşlik eden Kamu Güvenliği Bakanı Dominic LeBlanc, maliye bakanlığına atandı.
Trudeau'ya istifa baskıları arttı
Uzmanlar, Freeland'ın "hükümetin ve ülkenin gidişatıyla temelde aynı fikirde olmadığı ve bir sonraki seçimi kaybedeceklerine inandığı" için istifa ettiğine dikkati çekti.
Liberal Parti'nin ara seçimlerde güvendiği birkaç koltuğu kaybetmesinin ardından siyasi düşüşü pekişen Trudeau'ya parti grubundan bazı vekiller istifa çağrıları yapmıştı.
Freeland'ın ayrılması Trudeau'nun kendi partisi içindeki çatlakları derinleştirirken, hükümetin olası tarifelerle nasıl başa çıkacağına dair endişeler Freeland'ın görevi bırakması sonrasında alevlendi.
Liberal Parti içinde bir süredir Trudeau'ya istifa çağrısında bulunanlar baskılarını artırırken, muhalefet liderleri de Trudeau'ya görevden ayrılması çağrısında bulundu.
Piyasalar istifaya tepki verdi
Freeland'ın istifasıyla aynı gün yayımlanan mali güncellemeye göre ülkede bütçe açığı, 2023-2024 mali yılında 61,9 milyar Kanada dolarına yükseldi.
Bu açığın, öngörülen tutarın yaklaşık yüzde 50 üzerinde gerçekleşmesi dikkati çekti.
Maliye bakanının istifası Kanada'nın mali tamponlarına ilişkin endişeleri derinleştirirken, ülkede 10 yıl vadeli hazine tahvili faizi yüzde 3,23'ü aştı.
Kanada Merkez Bankasının (BoC) borçlanma maliyetlerini düşürmesiyle üzerindeki baskının arttığı Kanada doları, Mart 2020'den bu yana en düşük seviyesini gördü.
Kanada dolarının bu yıl ABD doları karşısındaki değer kaybı yüzde 8'in üzerine çıktı.
BoC tarifelere karşı uyarmıştı
Geçen hafta faiz kararını açıklayan BoC politika metninde, göreve başlayacak Trump yönetiminin Kanada'nın ABD'ye yaptığı ihracata yeni tarifeler koyma olasılığının belirsizliği artırdığına işaret etmişti.
BoC Başkanı Tiff Macklem de ABD'nin Kanada'dan ithalatına yönelik tarife uygulama olasılığıyla ekonomik görünümün gölgelendiğine değinmiş ve "Önümüzdeki aylarda tarifeler uygulanacak mı muafiyetler kabul edilecek mi misilleme önlemleri alınacak mı bunun nasıl gerçekleşeceğini kimse bilmiyor. Bu büyük bir yeni belirsizlik." ifadelerine yer vermişti.
Trudeau, Trump ile görüşmüştü
Trump, geçen ay binlerce insanın Meksika ve Kanada üzerinden geçerek daha önce hiç görülmemiş seviyelerde ülkeye "suç ve uyuşturucu" getirdiğini belirterek, "20 Ocak'ta ilk kararnamelerimden biri olarak, Meksika ve Kanada'dan ABD'ye gelen tüm ürünlere ve saçma açık sınırlarına yüzde 25'lik bir tarife uygulamak için gerekli tüm belgeleri imzalayacağım. Bu tarife, fentanil başta olmak üzere uyuşturucular ve tüm yasa dışı yabancıların ülkemizi istilasını durdurana kadar yürürlükte kalacaktır." ifadelerini kullanmıştı.
Kanada Başbakanı Trudeau, tarife tehdidi sonrasında geçen hafta Trump ile Florida'daki Mar-a-Lago malikanesinde bir araya gelmişti.
Trump, görüşme sonrasında kendisine ait sosyal medya platformu Truth Social'da yaptığı paylaşımında "Büyük Kanada Eyaletinin Valisi" şeklindeki hitabıyla Trudeau ile alay etmişti.
ABD'nin seçilmiş başkanı paylaşımında, "Geçen akşam Büyük Kanada Eyaletinin Valisi Justin Trudeau ile akşam yemeği yemekten memnuniyet duydum. Sonuçları herkes için gerçekten muhteşem olacak gümrük tarifeleri ve ticaret konusundaki derinlemesine görüşmelerimize devam edebilmek için Sayın Vali'yi yakında tekrar görmeyi dört gözle bekliyorum." ifadelerini kullanmıştı.
Trump Freeland'ın istifasını da memnuniyetle karşıladı
İlk başkanlığı dönemindeki ABD-Meksika-Kanada Anlaşması'nı müzakere eden Freeland'ı sevmediğini açıkça belirten Trump, eski bakanın istifasını da memnuniyetle karşıladı.
Trump, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, "Maliye Bakanı istifa ederken ya da Vali Justin Trudeau tarafından kovulurken Büyük Kanada Eyaleti şaşkına döndü. (Freeland'ın) Davranışları tamamen toksikti ve Kanada'nın mutsuz vatandaşları için iyi olan anlaşmalar yapmaya hiç de elverişli değildi. Özlenmeyecek." ifadelerine yer verdi.
Para birimi üzerinde baskı arttı
Son gelişmelerin, bir sonraki federal seçiminin yasal olarak gelecek yıl ekim ayına kadar yapılması gerektiği Kanada'da seçim sürecini hızlandırabileceği değerlendirildi.
Uzmanlar, Kanada'da siyasi karmaşanın ülke ekonomisi için riskleri artırdığına değinerek, Kanada ile ABD arasındaki politika faizi farkına ek olarak son siyasi gelişmelerin de ülkenin para birimi üzerinde baskı oluşturduğunu belirtti.
Freeland'ın istifası ile siyasi kargaşanın derinleştiğini vurgulayan uzmanlar, Trudeau hükümetinin istikrarsızlığının, kısa vadede Trump'ın planlarına yanıt verme kabiliyetini zayıflattığına dikkati çekti.
Uzmanlar, Trudeau'nun çağrısı ya da milletvekillerinin güvensizlik oyu vermesi halinde seçimin daha erken yapılabileceğine işaret ederek, 2025'in başlarında bir seçim olasılığının arttığını kaydetti.
