AA-Hafta başında Çin'in başkenti Pekin'de düzenlenen Çin-Endonezya Dışişleri ve Savunma Bakanları Diyaloğu'nun ilk toplantısı sonrası Endonezya'da kamuoyu, toplantının etkilerini tartışıyor.
South China Morning Post (SCMP) gazetesinin haberine göre dış politika uzmanları, toplantıya yönelik açıklamalarında, Cakarta yönetiminin Çin-ABD arasında "denge"yi hedeflediğini belirtti.
Gadjah Mada Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünden Prof. Nur Rachmat Yuliantoro, diyalog toplantısının "Çin-ABD stratejik rekabeti" bağlamında değerlendirilmesi gerektiğini söyledi.
Yuliantoro, "Endonezya'nın tercihi, Cakarta'nın diplomatik pazarlık pozisyonunun ikili, bölgesel ve bu rekabet bağlamında güçlenmesini temsil ediyor." dedi.
"Çok taraflılık" yorumları
Endonezya Dışişleri Bakanı Sugiono'nun toplantı sonrası açıklamasının "eşit mesafeli diplomasi" olarak anlaşıldığını belirten Yuliantoro, Pekin ile Cakarta'nın "çok taraflılık" kavramını farklı yorumlayabileceğini ekledi.
Yuliantoro, "Endonezya, ilişkilerde eşitlik ilkesini savunuyor, adil uluslararası hukuka dayalı bir dünya düzenini teşvik ediyor. Çin, jeopolitik-ekonomik etkisini genişleten 'daha pragmatik bir çok taraflılık' geliştiriyor." diye konuştu.
"ABD, Çinlilerle konuşmak için Endonezya'ya yaklaşmalı"
Endonezya Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi Uzmanı Waffaa Kharisma, yeni diyalog mekanizmasının bölgedeki "beklenmedik durumlarda"ki etkisine değindi.
Kharisma, mekanizmanın, özellikle "belirli beklenmedik durumlar" sırasında Cakarta ile Pekin yönetimleri arasında "iyi bir iletişim kanalı" oluşturabileceğini söyledi.
Sugiono'nun toplantı sonrası açıklamasının ülke kamuoyundaki etkilerine değinen Kharisma, Sugiono'nun, ABD-Çin rekabeti ortasında "Pekin ile ittifak kurmayacaklarının garantisini verdiğini" ileri sürdü.
Cakarta yönetiminin "gittikçe Çin ile daha da bağlantılı hale geldiği" eleştirilerine yönelik Kharisma, "Bakan (Sugiono), Endonezya'nın dengeyi koruduğunu göstermek istiyor." ifadesini kullandı.
Kharisma, "ABD, Çinlilerle konuşmak için Endonezya'ya yaklaşmalı. (Washington-Pekin arası) İletişimci rolü oynayabilecek Endonezya tarafından bu (mekanizma) kullanılabilir." değerlendirmesini yaptı.
Washington yönetiminin "Cakarta'ya bakışı" değişir mi?
Ulusal basında, Cakarta'nın bu hamleyle bölgede hem "stratejik esnekliğini koruma" hem de "hesaplı tarafsızlığını sürdürme" politikalarını devam ettirmeyi hedeflediği aktarıldı.
Çin'in herhangi bir ülkeyle oluşturduğu ilk benzeri mekanizma dolayısıyla Washington yönetiminin "artık Cakarta'ya nasıl bakacağı" konusu merak ediliyor.
Bazı uzmanlar, mekanizmanın, Washington'ı "Cakarta ile ilişkilerinde temkinli" hale getireceğine inandığını, bazıları ise olası politika değişikliğine yönelik tahminlerin erken olduğunu savunuyor.
Toplantı
22 Nisan'da Pekin'de düzenlenen toplantıda, Çin tarafını Dışişleri Bakanı Vang Yi ve Savunma Bakanı Dong Cün, Endonezya tarafını ise Dışişleri Bakanı Sugiono ve Savunma Bakanı Şafri Şemsettin temsil etmişti.
Böylelikle Çin yönetimi, ilk 2+2 toplantısını Endonezya ile düzenlemiş oldu. Endonezya daha önce Fransa, Japonya ve Avustralya ile benzer diyalog zirveleri gerçekleştirmişti.
Endonezya-Çin diplomatik ilişkilerinin 75. yıl dönümüne denk getirilen toplantıda Pekin-Cakarta ilişkilerinin dışişleri ve savunma işbirliklerinin son durumu ele alınmıştı.
Endonezya Dışişleri Bakanlığının açıklamasına göre, zirvede bakanlar, iki ülke arası istihbarat değişimi, çok uluslu suçlarla mücadele, sahil güvenlik konularında iş birliğinde anlaşmıştı.
Açıklamada "çok taraflı sistemin daha adil, daha temsili ve özellikle Küresel Güney ülkelerine yönelik daha kapsayıcı hale getirmek için reform edilmesinde" mutabık kalındığı aktarılmıştı.
Çin, ilk kez böyle bir diyalog mekanizması kurdu
Dışişleri ve Savunma Bakanlarının ortak diyaloğu, Çin'in herhangi bir ülkeyle oluşturduğu ilk benzeri mekanizma oldu.
"2+2" olarak da anılan diyalog mekanizmasının kurulmasına Endonezya Devlet Başkanı Prabowo Subianto'nun Kasım 2024'teki Pekin ziyaretinde karar verilmişti.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in geçen hafta Malezya'ya yaptığı ziyarette aynı mekanizmanın Çin ile Malezya arasında da kurulması kararlaştırılmıştı.
Çin'in Güneydoğu Asya'nın Müslüman çoğunluklu iki ülkesiyle kurduğu ikili diyalog mekanizmaları, ABD'nin "karşılıklı tarifeler" kapsamındaki gümrük vergisi artışları nedeniyle ticari gerilimlerin ve ekonomik belirsizliklerin arttığı dönemde bölgedeki ortaklarıyla ilişkilerini ve stratejik güveni geliştirme çabalarını yansıtıyor.
