Her yıl dünyanın dört bir yanından araştırmacılar, insan yaşamını değiştirecek, geliştirecek ve geleceğe ışık tutacak çalışmalara imza atıyor.
AA muhabiri, 2024'te öne çıkan, insanlığın gelişimine katkı sağlayan sağlık, uzay ve teknoloji gibi alanlardaki bilimsel gelişmeleri ve keşifleri derledi.
Bu yıla damga vuran gelişmelerden biri, Türkiye'nin ilk astronotu Alper Gezeravcı'nın uzay yolculuğu oldu.
Gezeravcı'nın da yer aldığı Ax-3 ekibini taşıyan Dragon kapsülü, ABD yerel saatiyle 18 Ocak 16.49'da (19 Ocak TSİ 00.49) NASA'nın Florida'daki Kennedy Uzay Merkezi'nden fırlatıldı. Uzay yolculuğu esnasında 13 farklı bilimsel deney üzerinde çalışan Gezeravcı, yolculuğu başarıyla tamamlayıp 9 Şubat'ta Dünya'ya geri döndü.
İlaca dirençli bakteriyle savaşabilecek antibiyotik bulundu
Ocakta öne çıkan bir diğer bilimsel gelişme, Harvard Üniversitesi ve İsviçreli ilaç firması Hoffmann-La Roche'dan araştırmacıların, ilaca dirençli bakteriyle savaşabilecek antibiyotik keşfi oldu.
Yaklaşık 45 bin antibiyotik molekülünü inceleyen araştırmacılar, "Zosurabalpin" isimli antibiyotik türünün laboratuvar ortamında, ilaca dirençli "Acinetobacter baumannii" bakterisini büyük oranda etkisizleştirdiğini tespit etti.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, mevcut kullanımdaki antibiyotik türlerine karşı yüksek dirence sahip "Acinetobacter baumannii" bakterisi, akciğerler, idrar yolları ve kanda ciddi ve yüksek ölüm oranına sahip enfeksiyonlara yol açıyor.
Beynine çip yerleştirilen ilk insan, düşünce yoluyla bilgisayar faresini kontrol edebildi
Amerikan nöroteknoloji şirketi Neuralink'in kurucusu Elon Musk, şubatta beynine Neuralink tarafından üretilen "Telepati" adlı çip yerleştirilen kişinin düşünce yoluyla bilgisayar faresini kontrol edebildiğini açıkladı.
Neuralink, daha sonra martta, beyin çipi yerleştirdikleri kişinin düşünce yoluyla satranç oynadığını duyurdu. Yaklaşık 8 yıl önce geçirdiği kazada felç kalan Noland Arbaugh'un satranç oynadığı anlar canlı yayında paylaşıldı.
ABD'de ilk kez bir hastaya genetiği değiştirilmiş domuz böbreği nakledildi
Sağlık alanında mart ayında kayıtlara geçen bir diğer gelişme de ABD'nin Boston kentinde doktorların, ilk defa bir hastaya genetiği değiştirilmiş domuz böbreği nakletmesi oldu.
Domuz böbreğinin nakledildiği 62 yaşındaki Richard Slayman'ın başta durumunun iyiye gittiği ve yakın zamanda taburcu edileceği açıklansa da hasta, mayısta hayatını kaybetti.
Fransa'da insan beyninin en net görüntüsü elde edildi
Fransa Atom Enerjisi ve Alternatif Enerjiler Kurumu (CEA), insan beyninin dünyanın en güçlü manyetik rezonans görüntüleme (MRI) cihazıyla elde edilen en net görüntüsünü yayımladı.
Nisan ayına damga vuran bu gelişme, 20 yıldan uzun süren çalışma sonucu elde edildi. MRI cihazı, son birkaç ayda yaklaşık 20 sağlıklı gönüllü üzerinde test edildi ve neredeyse 4 dakikada beynin en net görüntüsüne ulaşıldı.
Orangutanların tıbbi bir bitkiyi doğrudan yaraya uyguladığı gözlemlendi
Almanya'daki Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsünden mayısta yapılan basın açıklamasına göre, bilim insanları, Endonezya'nın Güney Açe bölgesindeki Gunung Leuser Milli Parkı'nda 1994'ten bu yana orangutanları takip etti.
Araştırmacılar, 2022'de Rakus adlı bir Sumatra orangutanının Güney Asya'da insanlar tarafından ağrı ve iltihap tedavisinde kullanılan şifalı bir bitkinin yapraklarını toplayıp çiğnediğini gözlemledi.
Rakus'un daha sonra parmaklarını kullanarak bitki özlerini sağ yanağındaki yaraya sürdüğünü, ardından da çiğnenmiş bitkiyi bandaj gibi kullanarak yarayı kapattığını kaydeden araştırmacılar, yaranın bir ayda sorunsuz şekilde iyileştiğini aktardı.
İngiltere'de ilk yapay kornea nakli 91 yaşındaki hastaya görme yetisini kazandırdı
Haziranda basına yansıyan ve 2024'e damga vuran bir diğer gelişme yine sağlık alanında yaşandı.
İngiltere'de yaşayan ve 15 yıl boyunca yaşadığı sorun nedeniyle sağ gözünde görme yetisini kaybeden Cecil Farley'in gözüne şubatta yapay kornea implantı yerleştirildi.
Yapılan açıklamada, 91 yaşındaki Farley'in görme yetisini kazandığı bildirildi. Farley, İngiltere'de yapay kornea nakli yapılan ilk kişi oldu.
Türkiye'nin ilk yerli ve milli haberleşme uydusu fırlatıldı
Türkiye'nin ilk yerli ve milli haberleşme uydusu Türksat 6A, 9 Temmuz'da ABD'nin Florida eyaletinde bulunan Cape Canaveral'daki fırlatma merkezinden, SpaceX firmasının Falcon 9 roketiyle uzaya fırlatıldı.
Türksat 6A'nın uzaya gönderilmesinin ardından, Türkiye kendi haberleşme uydusunu üretip uzaya gönderebilen 11 ülke arasında yer aldı.
Uzaydaki aktif uydu sayısı 9'a yükselen Türkiye'nin, bu tecrübe sonucunda uydu ihracatçısı konumuna yükselmesi bekleniyor.
Mars'ta olası eski yaşam belirtileri bulundu
ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) Perseverance keşif aracı, Mars'ta, milyarlarca yıl önce mikrobik yaşama ev sahipliği yapmış olabileceğine dair işaretler taşıyan bir kaya tespit etti.
Bilim insanları tarafından Büyük Kanyon'daki bir şelaleden esinlenerek "Cheyava Şelalesi" (Cheyava Falls) adı verilen, ok ucu şeklindeki kaya, Mars'ın geçmişte mikroskobik yaşama ev sahipliği yapıp yapmadığına dair ipuçları olabilecek ilginç özellikler içeriyor.
Analizler, 1 metre boyunda 60 santimetre enindeki kayanın eski yaşam tanımına uyan izler taşıdığını gösterdi. Kayanın, gezgin tarafından keşfedilen alanda milyarlarca yıl önce akan su bulunduğunu gösterdiği ve muhtemelen yaşam formları tarafından oluşturulan kimyasal izler ve yapılar sergilediği tespit edildi.
Perseverance ekibinden Avustralya'daki Queensland Üniversitesi'nden astrobiyolog David Flannery, "Dünyada kayalardaki bu tür özellikler genellikle yeraltında yaşayan mikropların fosilleşmiş kalıntılarıyla ilişkilendirilir." dedi.
Dinozorları yok eden asteroit Jüpiter'in ötesinden gelmiş
Evren ve uzayla ilgili bilinmeyenlere ışık tutan bir gelişme, ağustosta dünya basınına yansıdı.
Bilim insanları, 66 milyon yıl önce Dünya'ya çarparak uçamayan dinozorlar da dahil canlıların yüzde 75'ini yok eden "Chicxulub" adı verilen asteroitin, Jüpiter'in yörüngesinin dışında oluştuğunu ve karbon içeren nadir bir tür olduğunu tespit etti.
Söz konusu asteroitin, C-tipi denilen karbonlu kondrit türü nadir bir asteroit olduğunu keşfeden araştırmacılar, çarpmanın oluşturduğu yeryüzü katmanından alınan örneklerde eser miktarda rutenyum metali de buldu.
C-tipi asteroitlerin Dünya'ya ilk 1 milyar yıl boyunca çarptığı ve yaşamın oluşmasına yardımcı olabilecek su ve organik molekülleri sağladığı düşünülüyor.
Tarihteki ilk özel uzay yürüyüşü
SpaceX'in Polaris Dawn misyonu kapsamında, ABD'li milyarder iş insanı Jared Isaacman'ın yanı sıra misyon ekibinden Sarah Gillis, Anna Mennon ve pilot Scott Poteet'in bulunduğu Falcon 9 roketi Florida'dan 10 Eylül'de fırlatıldı.
Isaacman, misyon kapsamında 12 Eylül'de insanlık tarihindeki ilk özel uzay yürüyüşünü yaptı. Daha sonra Polaris Dawn misyonu ekibi, görevini tamamlayarak 15 Eylül'de Dünya'ya döndü.
Dragon kapsülünden bir halat yardımıyla uzay boşluğuna çıkılan Isaacman ve SpaceX mühendisi Gillis, 5 günlük yolculuğun sona ermesiyle uzayda yürüyüş yapan 264 ve 265'inci kişiler olarak kayıtlara geçti.
İyileşmeyi hızlandıran cerrahi dikiş ipi
Çin'de araştırmacılar, biyolojik olarak parçalanabilen polimere sarılı magnezyum içeren dikiş ipinin, mekanik-elektrik doğası gereği hareket edilmesi halinde elektrik alanı üretebildiğini kaydetti.
Bu dikiş ipini yapay kas dokuları ve fareler üzerinde deneyen araştırmacılar, dikilen yaraların 10 günün ardından neredeyse tamamen iyileştiğini ifade etti. Araştırmacılar, elektrik alanı oluştuğunda dikişli alana yaklaşan hücrelerin arttığını ve böylece yaranın daha hızlı iyileştiğini belirtti.
Buna göre, araştırmacılar, elektrik yüklenen dikiş ipinin, yara onarımını yüzde 50'ye kadar hızlandırmanın yanı sıra enfeksiyon riskini azalttığını ortaya koydu.
Yapay zeka portresi 1,08 milyon dolara alıcı buldu
Yapay zeka teknolojisinde her geçen gün şaşırtıcı bir gelişme yaşanmaya devam ediyor.
Yapay zekayla çalışan insansı robot "Ai-Da"nın ürettiği portre kasımda New York'ta açık artırmaya çıktı.
"Ai-Da"nın ürettiği, bilgisayar biliminin kurucusu olarak kabul eden ünlü İngiliz matematikçi ve kriptolog Alan Turing'in portresi 120 ile 180 bin arasında ön teklif aldı. Eser, açık artırmada 1,08 milyon dolara satıldı.
Venüs, geçmişte de yaşanabilir bir gezegen değildi
Cambridge Üniversitesinde yapılan bir araştırma, Venüs'ün, hiçbir zaman Dünya gibi özellikler taşımadığı, çorak, yaşanması imkansız ve "cehennemi andırır" bir gezegen olduğunu ortaya koydu.
Aralıkta yayımlanan araştırmada, Venüs'teki volkanik aktiviteler ve atmosfer kimyasının incelenmesi sonucunda, gezegenin oluşumunun ilk dönemlerinden itibaren bir kuruma sürecine girdiği, sonraki safhalarda da sıvı haldeki suyu barındıramayacak kadar kuru bir yapıya dönüştüğü belirlendi.
Bazı bilim insanları, Venüs'ün 4,6 milyar yıl önce oluştuğu dönemde Dünya'ya benzediğini, devasa volkanik faaliyetlerin kontrolden çıkmış bir sera etkisini tetiklemesinden önce gezegende sığ okyanuslar ve ılıman bir iklim bulunduğunu düşünürken, diğerleri ise Venüs'ün ilk zamanlarından itibaren suyun yoğunlaşamayacağı kadar sıcak ve kuru olduğunu öne sürüyor.