AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, iki bakanlık tarafından hazırlanan çalışmayla işletmelerin yeşil dönüşüm süreçlerine hızlı uyum sağlamaları ve Avrupa Birliği (AB) uygulamalarından zarar görmemeleri hedefleniyor.
İhracatçı birliklerine de gönderilen broşürde, sürece ilişkin 15 soruya kapsamlı yanıtlar verilirken, özellikle KOBİ ve ihracatçıların Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) kapsamında izlemeleri gereken rotaya dikkat çekiliyor.
Sanayiden finansmana, enerjiden ulaştırmaya kadar birçok alanda yapılan düzenlemelere işaret edilirken devreye alınacak uygulamalar konusunda uyarıda bulunuluyor.
Karbon yoğun sektörlerde 2026'dan itibaren yeni dönem başlayacak
Buna göre, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ile (SKDM) AB'ye ihracat yapan şirketler için karbon emisyonlarını hesaplama ve raporlama zorunluluğu getirildi. Karbon yoğun ürünlerin üretiminde yayılan karbon emisyonu için fiyat belirlenecek ve söz konusu mali yükümlülük 1 Ocak 2026'dan sonra başlayacak.
Karbon yoğun ürünler arasında demir-çelik, alüminyum, çimento, gübre, hidrojen ve elektrik sektörleri öne çıkıyor. Bu sektörlerde belirli ürünleri AB'ye ihraç edenler SKDM içinde yer alıyor.
Bu sektörlerde Avrupa'ya ihracat yapan firmalardan SKDM raporu kapsamında çeşitli veriler talep edilecek.
Söz konusu raporda ürün türlerine göre farklı uygulamalar bulunuyor. Ürünlere ilişkin miktar, menşe ülke ve üretici tesis gibi bilgilerin yanı sıra emisyon bilgileri ve karbon ücreti tutarının yer alması gerekiyor.
Tasarımda sürdürülebilirlik esas olacak
Yeni dönemin öne çıkacak noktalarından biri de sürdürülebilir ürün inisiyatifi olacak.
Bu kapsamda, gıda, yem ve medikal ürünler dışında kalan tüm ürün grupları için tasarımda sürdürülebilirlik, daha az enerji ve kaynak tüketme, uzun ömürlü ve geri dönüştürülebilir olma piyasaya arz koşulu sayılacak.
AB dijital ürün pasaportu yolda
Öte yandan, öncelikli olarak demir çelik, alüminyum, hazır giyim ve ayakkabı başta olmak üzere tekstil ürünleri, mobilya, lastik, deterjan, boya, mineral yağ, kimyasal, bilgi teknolojileri cihazları ile enerji yoğun ürünlerde ekolojik tasarım kuralları belirlenmesi planlanıyor.
AB pazarına girişte, söz konusu ürünlerin "yaşam döngülerine" ilişkin bilgilerin yer alacağı "dijital ürün pasaportu" uygulamasının hayata geçirilmesi öngörülüyor.
Bu bilgilere, ürünlerin üzerinde veya beraberinde gelecek karekodla erişilecek.
Halihazırda AB'de geçerli bir dijital ürün pasaportu bulunmazken Türk ihracatçıların mevzuatlarda belirlenecek ekolojik tasarım kurallarına uyum sağlaması, dijital ürün pasaportu için gerekli verileri temin etmesi önem taşıyor.
Bataryalarda ise 2027 yılı itibarıyla AB pazarına girişte "dijital batarya pasaportu" uygulaması zorunlu hale gelecek.
Tekstil ve hazır giyim sektörleri de dönüşüme odaklandı
AB, iklim değişikliğinin etkileri nedeniyle tekstil ve hazır giyim sektörünü öncelikli alanlardan biri olarak belirledi.
Bu kapsamda, "Sürdürülebilir ve Döngüsel Tekstil Stratejisi"nin bu yıl sonunda uygulamaya alınması ve 2030 itibarıyla zorunlu uygulamaların devreye girmesi bekleniyor.
Stratejiye göre, pazara sunulacak tekstil ürünlerinin uzun ömürlü ve geri dönüştürülebilir olması, çevreye zararlı kimyasal içermemesi, büyük ölçüde geri dönüştürülmüş liflerden, sosyal haklara ve çevreye halel getirmeden üretilmesi, "fast fashion" (hızlı moda) eğiliminin sona ermesi, yeniden kullanım ve tamir imkanlarının yaygınlaşması ve yenilikçi liften life geri dönüşüm kapasitesinin artırılması amaçlanıyor.
Plastik ambalajlar için 2030'da yeni aşama
AB, 2030 itibarıyla yalnızca geri dönüştürülebilir ambalajların piyasaya arz edilmesini zorunlu hale getirecek.
Plastik ambalajların türüne göre de asgari geri dönüştürülmüş plastik içermesi gibi pazara giriş kurallarının aynı dönemde uygulamaya alınması planlanıyor.
Öte yandan, soya, sığır eti, palm yağı, ahşap ve ağaç ürünleri, kakao, kahve ve bunlardan elde edilen belirli ürünleri üretimde girdi olarak kullanan çikolata, mobilya, lastik ve deri gibi sektörlerde de ormansızlaştırmanın önlenmesine dair özen yükümlülüğü beyanı da bu yıldan itibaren devreye girdi.